Koning Winter en letselschade

Nederland ligt bij het schrijven van deze blog nog onder een mooi wit sneeuwpak. Dat levert niet alleen mooie plaatjes en veel sneeuwpret op, maar ook een hoop ongevallen. Volgens het Verbond zijn er op dagen dat er meer dan 5 centimeter sneeuw valt (zoals gisteren – 11 december 2017) 50 % meer verkeersongevallen dan op een normale dag.[1] Dit leidt niet zelden tot letsel. In deze blog wil ik stilstaan bij de vraag hoe de rechter omgaat met ongevallen die mede een gevolg zijn van winterse omstandigheden.

Ongevallen in het autoverkeer

De Hoge Raad heeft in 1984 (NJ 1985/23) bepaald dat het enkele feit dat je als automobilist door gladheid een ongeval veroorzaakt doordat je in een slip raakt, niet automatisch betekent dat je aansprakelijk bent. Bij plotselinge niet-voorzienbare plaatselijke gladheid zal de automobilist zich soms op overmacht kunnen beroepen. Dit betreft echter wel een uitzondering. Als gladheid kenbaar en voorzienbaar is dan zal de slippende of doorschuivende automobilist wel aansprakelijk zijn. Weerswaarschuwingen van de ANWB en het KNMI zullen daarbij een belangrijke rol spelen. Uit artikel 19 van het Reglement Verkeersregels en Verkeerstekens (RVV)[2] volgt bovendien dat je als automobilist jouw voertuig tijdig tot stilstand moet kunnen brengen binnen de afstand waarover je de weg kan overzien. Verder geldt de algemene (maatschappelijke) zorgplicht om je snelheid en rijgedrag voldoende aan de specifieke weersomstandigheden aan te passen. In Nederland is het rijden met winterbanden nog niet verplicht. Dat betekent dat je als automobilist niet per definitie aansprakelijk bent als je een ongeval veroorzaakt, terwijl je niet met winterbanden rijdt. Wel kan het niet hebben van winterbanden aan een beroep op overmacht in de weg staan.[3]

Aansprakelijkheid van de overheid als wegbeheerder

De overheid moet bij gladheid zorgen voor voldoende gladheidbestrijding (strooien). Het enkele feit dat een automobilist door gladheid van het wegdek in een slip raakt, leidt niet tot aansprakelijkheid van de overheid als verantwoordelijke wegbeheerder. Ook niet als sprake is van ZOAB, dat kennelijk bij ijzel tot extra gladheid kan leiden.[4] Omdat een wegbeheerder bij gladheid niet overal gelijktijdig aanwezig kan zijn, mag zij bepaalde keuzes maken (bijvoorbeeld eerst de doorgangswegen strooien).[5] Als de overheid afwijkt van haar eigen strooiplan, zonder dat voor dat afwijken een logische verklaring kan worden gegeven, zal de overheid als wegbeheerder wel aansprakelijk zijn.[6] Dat geldt ook als de wegbeheerder vergeten is om een deel van een weg te bestrooien, terwijl andere delen wel bestrooid zijn.[7]

Aansprakelijkheid van de werkgever

Een werkgever moet al het mogelijke doen om te voorkomen dat een werknemer tijdens de uitvoering van het werk letselschade oploopt. Dit betekent dat de werkgever op het bedrijfsterrein bij gladheid voldoende zal moeten strooien.[8] De zorgplicht van de werkgever blijft niet beperkt tot het eigen terrein.

Dit betekende dat een vuilnisbedrijf volgens de rechter aansprakelijk was voor de schade die een vuilnisman leed als gevolg van een valpartij onder winterse omstandigheden, omdat het bedrijf verzuimd had om voldoende gladheidsbestendig schoeisel (met spikes) ter beschikking te stellen.[9] Voor werknemers die voor hun werk moeten deelnemen aan het gemotoriseerd verkeer, moet de werkgever een adequate verzekering (bijvoorbeeld een Schadeverzekering Inzittenden) afsluiten.[10] De werknemer die onder winterse omstandigheden een eenzijdig verkeersongeval overkomt, zal zijn schade via deze verzekering vergoed kunnen krijgen. Interessant is de vraag of de werkgever voldoende zorgvuldig handelt door zijn werknemers onder Code-oranje of Code rood-omstandigheden überhaupt de weg op te laten gaan. Ik heb daarover nog geen rechtspraak kunnen vinden, maar als de werkgever bijvoorbeeld niet (financieel) faciliteert dat winterbanden beschikbaar zijn, dan kan de rechter best oordelen dat de werkgever dan niet aan zijn zorgplicht heeft voldaan.

Eigenaren van winkels en restaurants

Mede vanwege de massaliteit van het dagelijkse bezoek oordeelde het Gerechtshof Leeuwarden dat op een grote Zweedse winkelketen de zorgplicht rustte om in de directe nabijheid van haar winkel voldoende gladheidsbestrijdingsmaatregelen te treffen. De kosten daarvan kon deze keten gelet op haar omzet ook wel dragen, en omdat het slachtoffer direct voor de hoofdingang was gevallen, oordeelde het hof dat de keten dus onvoldoende maatregelen had getroffen.[11] Het enkele feit dat een klant door de weersomstandigheden ten val komt, leidt echter niet per definitie tot aansprakelijkheid. Er geldt geen algemene zorgplicht voor bijvoorbeeld een restauranteigenaar om haar parkeerterrein altijd (volledig) ijs- en sneeuwvrij te houden.[12] Van bezoekers (van bijvoorbeeld een onbemand tankstation) zelf mag bij gladde weersomstandigheden bovendien een verhoogde mate van oplettendheid en voorzichtigheid worden verwacht.[13] Het enkele feit dat bezoekers door gladde weersomstandigheden uitglijden, leidt dus niet per definitie tot aansprakelijkheid. Dit zal steeds afhangen van de omstandigheden van het geval, waarbij bezoekersaantallen dus wel een rol kunnen spelen.

Sport en spel

Uiteraard kunnen zich ook ongevallen voordoen tijdens de uitoefening van winterse sporten, zoals schaatsen of skiën. Bij ongevallen tijdens het sporten, spreken we in het recht over “sport en spel-” situaties. Daarvoor geldt een verhoogde aansprakelijkheidsdrempel, wat inhoudt dat de veroorzaker van letsel binnen een sport- en spelsituatie niet snel aansprakelijk zal zijn. Dat is door de Hoge Raad onder andere bepaald in een situatie waarbij een schaatser viel, en tijdens en door zijn val (met zijn schaatsen) ernstig letsel veroorzaakte bij een andere schaatser.[14] In zijn uitspraak oordeelde de Hoge Raad dat deelnemers aan sport en spelsituaties nu eenmaal rekening moeten houden met bepaalde slecht gecoördineerde en/of slecht getimede handelingen (zoals een valpartij bij het schaatsen).

De exploitant van een skipiste kan aansprakelijk zijn, als onvoldoende (duidelijk) gewaarschuwd wordt voor gevaarlijke situaties.[15] Skiërs onderling kunnen aansprakelijk zijn voor het veroorzaken van een ongeval, als één van de skiërs zich bijvoorbeeld niet gehouden heeft aan de pisteregels die door de internationale skifederatie (FIS) zijn opgesteld, terwijl hij dat wel had moeten doen.[16]

Conclusie

Winterse omstandigheden vergroten het gevaar op het ontstaan van letsel. Dat kan tot allerlei aansprakelijkheidsdiscussies leiden. De uitkomst van die discussie hangt in belangrijke mate af van de omstandigheden waaronder een ongeval plaatsvindt. Met name bij ongevallen in het verkeer en tijdens het werk zal snel aansprakelijkheid kunnen worden aangenomen. Dat is te verklaren omdat het risico op (ernstig) letsel in het verkeer groot is (waardoor ook een strenge zorgvuldigheidsnorm geldt), en omdat het de werkgever is die bepaalt hoe, waar en onder welke omstandigheden de werknemers hun werk moeten doen.

Meer weten? Of zelf (helaas) slachtoffer van een ongeval? Neem dan geheel vrijblijvend contact met ons op.

[1] https://www.verzekeraars.nl/publicaties/actueel/ook-bij-code-rood-ben-je-verzekerd

[2] http://wetten.overheid.nl/BWBR0004825/2017-07-01

[3] http://deeplink.rechtspraak.nl/uitspraak?id=ECLI:NL:RBMNE:2014:783

[4] http://deeplink.rechtspraak.nl/uitspraak?id=ECLI:NL:HR:2002:AE2202

[5] VR 2006/11 – helaas niet te raadplegen via rechtspraak.nl

[6] VR 2010/97 – helaas niet te raadplegen via rechtspraak.nl

[7] VR 2006/109 – helaas niet te raadplegen via rechtspraak.nl

[8] http://deeplink.rechtspraak.nl/uitspraak?id=ECLI:NL:RBMID:2009:BM4389

[9] http://deeplink.rechtspraak.nl/uitspraak?id=ECLI:NL:RBMNE:2013:BZ5255

[10] http://deeplink.rechtspraak.nl/uitspraak?id=ECLI:NL:HR:2008:BB4767

[11] http://deeplink.rechtspraak.nl/uitspraak?id=ECLI:NL:GHARL:2016:611