Het was een jaarwisseling met veel incidenten. De hulpdiensten zijn in totaal 3.150 keer opgeroepen tussen Oudejaarsdag 18:00 uur en Nieuwjaar 2:00 uuraa. Dat is een stijging van bijna 50% ten opzichte van vorig jaar.[1] Het oogziekenhuis Rotterdam meldt dat tijdens de jaarwisseling acht mensen met oogletsel binnenkwamen, waarvan vier omstander waren.[2] Ook zijn er in Enschede en Friesland twee mensen vermoedelijk door vuurwerk omgekomen en raakte er meerdere kinderen gewond.[3]
Iedere jaarwisseling ontstaan vragen over aansprakelijkheid: kunnen de slachtoffers van vuurwerk hun schade verhalen? Het korte antwoord luidt: dat is geen eenvoudig verhaal, maar het is onder omstandigheden wel mogelijk.
Er zijn kortweg twee categorieën slachtoffers te onderscheiden: (a) omstanders die letsel oplopen doordat iemand anders vuurwerk afsteekt, en (b) mensen die gewond raken door gebrekkig vuurwerk dan wel door eigen onoordeelkundig gebruik/pech.
Omstander met vuurwerkletsel
Of een persoon aansprakelijk is voor schade als gevolg van door hem afgestoken vuurwerk, is sterk afhankelijk van de omstandigheden. Zo is het afsteken van vuurwerk tussen 18:00 en 02:00 uur toegestaan en is het algemeen bekend dat aan het afsteken en op korte afstand aanschouwen van vuurwerk risico’s zijn verbonden. Wordt er binnen dat tijdsbestek dan ook nog eens op een veilige manier legaal vuurwerk afgestoken, dan zal een slachtoffer zijn schade niet kunnen verhalen op degene die het vuurwerk afsteekt.
Zelfs als vuurwerk buiten de toegestane uren wordt afgestoken, betekent dat nog niet per se dat die persoon aansprakelijk is als een ander daardoor letsel oploopt. In de rechtspraak is hier een voorbeeld van te vinden: iemand die knalvuurwerk afstak, werd niet aansprakelijk geacht voor de gehoorschade van een derde ondanks dat het vuurwerk kort na 02:00 uur werd afgestoken op een binnenplaats. Daarbij vond de rechter van belang dat het vuurwerk in een stad werd afgestoken waar het van algemene bekendheid is dat ook na dit tijdstip nog vuurwerk wordt afgestoken.[4]
De knal was volgens het slachtoffer in deze zaak vergelijkbaar met illegaal vuurwerk (een strijker; in Nederland niet toegestaan), maar hij slaagde er niet in dat te bewijzen.
Als het een slachtoffer wel lukt om te bewijzen dat het letsel veroorzaakt is door illegaal vuurwerk, zal er snel(ler) sprake zijn van aansprakelijkheid. In dat geval kan zelfs aansprakelijkheid bestaan jegens omstanders die zich onoplettend en onzorgvuldig gedragen en daardoor letsel oplopen.
Zo werd een vuurwerkhandelaar aansprakelijk geacht die (in privé) illegaal vuurwerk meenam naar een oudejaarsfeest. Het was zijn bedoeling om het vuurwerk zelf af te steken, maar kreeg daartoe geen kans. Een andere feestganger pakte de tas met vuurwerk van hem af, rende ermee weg en stak vervolgens het vuurwerk af. Hierbij verloor hij zijn rechteroog en liep een tweetal fracturen aan zijn jukbeen op. De vuurwerkhandelaar had er volgens de rechter rekening mee moeten houden dat andere feestgangers zich onoplettend en onzorgvuldig zouden kunnen gedragen en dat de kans op ernstig letsel bij dit type vuurwerk zeer groot is.[5]
Ook worden de eisen voor het afsteken van legaal vuurwerken steeds strenger. Zo moet sinds kort bij het afsteken van vuurpijlen een lanceerstandaard gebruikt worden. Op het moment dat iemand een vuurpijl afsteekt zonder zo’n standaard en daarbij letsel bij een ander veroorzaakt, zal aansprakelijkheid (eerder) in de rede liggen. Hetzelfde geldt in geval bij vuurwerk verstrekte gebruiksinstructies niet worden opgevolgd.
Gebrekkig vuurwerk of eigen onoordeelkundig gebruik/pech
Als iemand letsel oploopt door vuurwerk dat een gebrek vertoont, bijvoorbeeld doordat het op lagere hoogte afgaat dan in de gebruikersinstructies wordt vermeld, dan is mogelijk de producent van het vuurwerk aansprakelijk is. De aansprakelijkheid van de producent is niet beperkt tot letsel dat wordt opgelopen door degene die het vuurwerk afsteekt, maar strekt zich ook uit tot letsel dat door omstanders wordt opgelopen.
In het geval dat het vuurwerkletsel wordt veroorzaakt door een eigen onhandigheid of door domme pech, zal het niet mogelijk zijn om een derde hiervoor aansprakelijk te houden. In zo’n situatie kan het lonen om na te gaan of er voor het slachtoffer een ongevallenverzekering is afgesloten. De ongevallenverzekering keert een vast bedrag uit wanneer iemand bij een ongeval blijvend letsel oploopt (dat bedrag zal echter bij zwaardere letsels veelal niet toereikend zijn).
Auteur: J.R. Wildeboer, advocaat bij SAP Letselschade Advocaat
[4] Rechtbank Den Haag 21 mei 2013, ECLI:NL:RBDHA:2013:CA2447
[5] Hof Arnhem-Leeuwarden 12 mei 2015, ECLI:NL:GHARL:2015:3437
